The Killing of the Tree Spirit
On show at Gallery dudokdegroot Amsterdam. (6-1 / 18-2-2023)
Daan Paans (1985) onderzoekt in The Killing of the Tree Spirit de wijze waarop we de natuur verbeelden in verschillende tijdgeesten en wat deze verbeeldingen zeggen over onze relatie tot de ecologie. Dit mondde uit in drie case studies waarin Paans het verleden, het heden en de toekomst aan elkaar koppelt om zo op poëtische en symbolische wijze de band tussen mens en natuur te herstellen.
Romantiek
In de hoogtijdagen van de Romantiek, halverwege de negentiende eeuw, schilderde Johannes Warnardus Bilders (1811-1890) veelvuldig de Wodanseiken nabij Wolfheze, als halfgoden aan hun wortels in de grond, badend in het strijklicht. In deze tijd van natuurlijk verval door de opkomst van de
industriële revolutie, verbeelden en vereerden kunstenaars en schrijvers van de Oosterbeekse School de natuur als mythisch bovennatuurlijk paradijs. Ook grepen zij terug op animistische religieuze zienswijzen. Ceremonies uit pre-christelijke animistische natuurreligies waren eveneens onderdeel van
hun praktijken. Naar verluidt aanbad Bilders, verkleed als druïde, met een groep kunstenaars de goden Wodan en Thor in de bossen van Wolfheze.
Antropoceen
Heden ten dage is de teloorgang van de ecologie tastbaarder dan ooit. Ook de meer dan vijfhonderd jaar oude Wodanseiken van Bilders’ schilderijen lijden onder de staat van de ecologie. We spreken over een tijdgeest van het antropoceen; een periode waarin de breuk tussen mens en natuur groter is
dan ooit. Tegelijkertijd zien we een terugkeer van romantische verbeeldingen van natuur en verering in allerlei vormen van (populaire) cultuur. Denk aan Walden, a game of de films als Lord of the Rings die de kijker meenemen in een romantische natuurbeleving en in een natuuromgeving met een animistisch
karakter.
Wetenschap en wijsbegeerte
Ook vanuit de wetenschap en wijsbegeerte is hernieuwde aandacht voor oeroude animistische zienswijzen om het verbond tussen mens en natuur te herstellen. Alleen middels mythos kunnen we het verbond tussen de natuur en de mens herstellen, nu logos hier ontoereikend in lijkt (I). Andere geluiden stellen juist dat we het gehele concept natuur en hoe we de natuur verbeelden sinds de romantiek moeten laten vallen; deze zienswijze plaatst ons buiten de ecologie als samenhangend geheel, terwijl we juist moeten ervaren dat we onderdeel zijn van deze, en daarmee in balans moeten zijn om te overleven (II).
case study I
anime/ animism
Door oeroude natuur religieuze goden te laten hybridiseren met hedendaagse anime wezens komen tijdlagen en zienswijzen samen in een serie wezens die zowel op hedendaagse als oeroude vormen gebaseerd zijn.
Paans toont hiermee hoe oervormen ongemerkt nog onderdeel zijn van ons hedendaagse denken; de verering van de natuur middels goden vindt wellicht niet meer plaats in het religieuze domein, maar juist in de populaire cultuur vinden we heden ten dage de contouren terug van ons oeroude verbond met de natuur.
case study II
tree spirit
Gemodelleerd naar het stylisme van de romantische schilderkunst fotografeerde Paans een serie bomen en zocht hij hiermee naar bezieling en verbinding middels verbeelding. De bomen roepen karakters op; Paans wil het aan de toeschouwer laten in hoeverre dit op het gevoel van verbondenheid
met de ecologie appelleert.
case study III
oak tree 2472
Paans verzamelde representaties van de eikenboom van de afgelopen vijfhonderd jaar variërend van middeleeuwse tapijten en romantische schilderkunst tot de hedendaagse game cultuur. Hierin ziet hij een gelijkenis tussen de culturele en de ecologische evolutie. Middels onderzoekstechnieken uit de biologische evolutie wetenschap, maakte hij in samenwerking met evolutionair biologen en A.I. engineers een prognose van de representatie van de eikenboom in het jaar 2472. Wetenschappelijke programmatuur heeft zo, op basis van een dataset van dertig representaties uit het verleden, de eikenboom representatie van de toekomst geschetst.
(I) Karen Armstrong; De heilige natuur (2022)
(II) Timothy Morton; Ecology without nature (2007)